Mostar Köprüsü’nün restorasyon ustası 52 yıldır tarihi yapılara hayat veriyor

Türkiye genelinde birçok ildeki tarihi eserin birlikte Mostar Köprüsü’nün aslına akıllıca yapılması çalışmalarına dahi katılan 71 yaşındaki taş ustası Ömer Kırmızı, 52 yıldır mesleğini tıpkı heyecanla sürdürüyor.

Al, çığır hayatında seçme geçen ahit kendisini geliştirerek mimari özellikleri zımnında adeta medeniyetler arasında ara açan camiden köprüye, kaleden manastıra, saat kulesinden kiliseye yüzlerce yıl geçmiş taş işçiliğiyle inşa edilen birçok eserin restorasyonunda görev aldı.

Delgi, spiral, çivi, bıçak, çekiç ve törpü kabilinden türlü kurgu gereçleri kullanarak taşlara form veren Al, mesleğini akıbet nefesine büyüklüğünde sürdürmeyi hedefliyor.

Bosna Savaşı sırasında 1993’te topçu atışıyla yıkılan Mostar Köprüsü ile Sümela Manastırı, Erzurum Ulu Cami, İzmir Saat Kulesi, Bayburt Kalesi kadar benzeri çok yapının restorasyon çalışmalarında dahi meydan düz Kırmızı’nın bir tane hayali ise memleketi Bayburt’taki Tarihi Taş Köprüyü aslına makul baştan kurmak.

“Beni yeryüzü çok mutlu eden, Mostar Köprüsü’nün onarımında işlemek oldu”

Bayburt’taki tıpkısı taş ocağında çalışmaya bitmeme fail Ömer Al, AA muhabirine, mesleğe geçmiş adımı 1970’te babasının birlikte attığını söyledi.

İlk namına Erzurum Ulu Cami’nin onarımında çalıştığını anlatan Kırmızı, “Henüz bilahare Çifte Minareler, Yakutiye Medreseleri kabil yapılarda çalıştık. Babam rahmetli olduktan sonraları ben arkadaşlarımla bu arada işe devam ettim.” dedi.

Köprülere hususi ilgisi olduğunu, Erzurum’daki Tivnik Köprüsü’nün onarımından sonra tarihi köprülerin restorasyonunda çalışmaya bitmeme ettiğini belirten Al, “Daha sonradan Kayseri’üstelik Şahruh Köprüsü, Muratpaşa Köprüsü’nde çalıştım. Adana’birlikte Doğru Köprü’nün tamir değil, az daha temelden yaptım. Daha sonra Sakarya’üstelik Büyük Fuat Ağır Köprüsü’nü yaptım. Bunlardan bilahare Mostar Köprüsü’ne gittim.” diye konuştu.

Kırmızı, Mostar Köprüsü’nün restore edileceğine dayalı 2001’üstelik gazetede bilgi okuduğunu, yapının aynı tarafı yıkılmış fotoğrafını görünce dahi çok etkilendiğini tabir etti. Al, bunun üzerine köprünün yapımında işlemek istediğini o dönüş gelişigüzel hisse senedi yaptığı firma yetkilisine ilettiğini dile getirdi.

Türkiye, Fransa, İsrail ve Almanya’dan şirketlerin ihaleye girdiğini fakat tamirat işini çalıştığı firmanın aldığını aktaran Al şunları kaydetti:

“O çevrim çalıştığım firma, benim daha önce yaptığım köprülerin fotoğraflarını toplayarak bir dosya hazırlayıp Bosna’ya gitti. Ego üstelik o sıralar Fransa’daydım. İhaleyi alınca beni aradılar. Fransa’bile bol mülk kazanmama rağmen dayanamadım, oradan Bosna’ya geçtim. UNESCO’nun 11 mühendisinin olduğu ayrımsız toplantıya girdim. Onlara köprüyü elbette yapacağımı anlattım. Bana ‘Senin ehliyetin, diploman nedir?’ diyerek sordular. Ben da ortaokul mezunu ve dirayetli olduğumu söyledim. Benden köprünün maketini yapmamı istediler ve müsaade verdiler. Özellikle Alman mühendisler, ‘Bu becerikli burayı yapacak.’ diye beni desteklediler. Öylece başladık ve güzelce bire bir şekilde tamamladık. Bunların içerisinde beni bildirme çokça mutlu eden Mostar Köprüsü’nün onarımında işlemek oldu. Zira babam oraya aşıktı.”

“Taş işçiliği vaktiyle daha zordu fakat akva eserler ortaya çıkıyordu”

Taş işçiliğinde sunu mefret projesinin Mostar Köprüsü’nün yeniden imal çalışmalarına katılmak olduğunun altını çizen Al, “Ömrüm yeterse Bayburt’a dahi tıpkı köprü yapmadan cavlamak istemiyorum. Merkezdeki Taş Köprüyü ayırmak istiyorum, arzum o. Tıpkısı köprüyü ben Kayseri’birlikte yaptım. Şu andaki hayalim orayı beğenmek.” dedi.

Ömer Kırmızı, taş işçiliğinin vaktiyle elan baskı olduğunu fakat sağlam asar ortaya çıktığını söyledi.

Yeni camilerdeki taşların gücük müddet sonraları düştüğünü gördüğünü anlatan Kırmızı, “İnce yani 4-5 santimetrelik ahcar konuluyor. Biz 25-30 santimetrelik ahcar koyuyorduk. Ego dahi 4-5 santimetrelik taşlarla yaptım ama hiçbir öz olmadı. Demin ustalık yok artık. Bu makineler çıkınca maharet öldü.” diye konuştu.

“Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı vasıtasıyla yonttu, yaptı”

Al, vaktiyle ustaların tıpkı günde minareye konulacak taşlardan 9’unu yumruk yontabildiğini vurgulayarak şöyle bitmeme etti:

“Şu anda onu yapan yok. Bayburt’ta arasan 10 mahirane çıkmaz taşı baştan yontup amade ağıl getirip duvara koyacak. Bütün alıştılar kara tahta kabil taşları duvara koymaya. Ayrımsız-iki yıl bilahare birlikte taşlar oynamaya başlıyor. Bosna’birlikte biz çalıştığımızda, ‘Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı aracılığıyla yonttu, yaptı.’ dediler. Delgi, spiral görünce bunlara cevaz vermediler. Tığ de bunu yasakladık, hepsini elimizle yaptık. Ahcar kesilip geliyordu. Bütün taşları elimizle işledik. Şu anda o işlemeler, eskinin işi bulunmayan.”

Ömer Al, serencam biraz yıldır bahçe işleriyle bile uğraştığını ancak henüz gösterişli olmasına karşın taş işinde kendini mutlu hissettiğini rapor etti.

Taşlarla uğraşırken yorulmadığını aktaran Kırmızı, “Yıllardır taşla yoğrulmuşum. Bazı Bazı yatarken de aklım yaptığım aha kalıyor, diyorum kim ‘Şurada tıpkısı ayıp var, tıpkısı hatam var’. Bunları hep gece hesaplıyorum. O büyüklüğünde bu işle özdeşleşmişim.” dedi.

Kırmızı, insanın işini sevmesinin önemine üstelik işaret ederek şu değerlendirmede bulundu:

“Adapte olursan liyakatli olursun. Vurdumduymaz olursan o işi başaramazsın. Bütün bileğimle çalıştım. 10-15 yıldır ufak amal alıyorum. İşçi çalıştırıyorum. Kendim paramı almadan, işçinin parasını veriyorum. Tanrı müzaheret etti, bugüne kadar bileğimle evimi dahi elan fazlasını birlikte yaptım. Allah’a şükür sıhhatim üstelik durumunda.”



Share: