Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde hayatiyetli Kırgız Türkleri, belediyenin verdiği destekle kurdukları ‘Kırgız Ekin Çarşı’nda halı oluşum geleneğini sürdürüyor. 37 sene geçmiş Türkiye’bile barhana eden Kırgızlar, besi hayvanlarının dip bacaklarında kâin dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘kova oyunu’ geleneğini üstelik bibi yaşatıyor.
Afganistan’ın Pamir Yaylası’ndan 37 yıl evvel kafile ederek Van’ın Erciş ilçesi Ulupamir köyüne yerleşen Kırgız Türklerinden aynı kısmı, 2018 yılında Yozgat’ın Yenifakılı ilçesine kafile etti. Yenifakılı ilçesindeki 32 ailenin fertleri tıpkı yandan istihsal yaparak geçimlerini sağlamaya çalışırlarken tıpkısı yandan de geleneklerini neşelendirmek amacıyla uğraş veriyor.
Yenifakılı Belediyesi’nin verdiği bindi ile Yenifakılı Kırgız Türkleri Firez ve Yardımlaşma Derneği öncülüğünde hazırlanan proje kapsamında; terzilik, beygir eyeri, mesh başmak, halı tekstil üzere ürünlerin üretilmesi ve toplumsal faaliyetlerin yapılabilmesi için ‘Kırgız Hars Çarşısı’ kuruldu. Tesisteki halı tezgahlarında dokumacılık geleneği sürdürülmeye çalışılırken zihayat kızlara müteveccih dokumacılık kursu açıldı. İlçede dallı güllü Kırgız Türkleri, oluşturdukları alanda, besi hayvanlarının arka bacaklarında mevcut dört yüzlü kemikler ile oynadıkları ‘aşık oyunu’ geleneğini sürdürüp spor yapıyor.
“HEM ÖĞRETİP HEM ÜRETİYORUZ”
Yenifakılı Kırgızlar Sosyal Yardımlaşma Derneği Başkanı Gencekul Timur, “Yenifakılı’dahi tevakkuf etmekteyiz. Burada 35 Kırgız ocak Türkiye’ye methal yaptık. Burada şu an halı kursumuzda hem üretime ulama icat etmek hem yöresel eski halılarımızı gençlerimize öğreterek üretime ve sülale bütçesine bindi amacıyla bu halı kursunu işlemekteyiz. Şu an 10 tezgahımız var, 30 parça kapasitemiz var. Halk Terbiye ve toplum örgütü yerine ortaklaşa ruh başlattık” dedi.
Yenifakılı Ahali Terbiye Merkezi’nde görevli becerikli belletmen Hatice Bildirici üstelik “Kusurumuzda yün halı yapıyoruz, Isparta halısı yapıyoruz, sağlık kaynağı olsun diye niteleyerek öğretiyoruz. Türk dokumacılığını hayata geçiriyoruz. Dirimsel kaynağı namına hem üretimde bulunuyorlar hem dahi halı öğreniyorlar. Hususi şirketler bize temas şeyini realizasyon ediliyor, umum emeklerini veriyor” diye konuştu.
AŞIK OYUNU GELENEĞİ SÜRDÜRÜLÜYOR
Kırgız Türkleri arasında iri deste gören bakraç oyunu, besi hayvanlarının diz kısmında bulunan dört yüze erbap kare şeklinde kemikle oynanıyor. Tarihi benzeri Türk oyunu olan araklama oyununda aşırma kemikleri, yere çizilen benzeri dairenin ortasına diziliyor. Daha sonra oyuncular, içine mermi doldurulmuş, ‘enek’ adını verdikleri, kocabaş hayvanların diz kısmından çıkardıkları kemiklerle rakibin ofis içine bıraktığı kemikleri tasavvur alarak atış yapıyor. Aşıklardan benzeri veya birkaçını daire dışına çıkarmaya etkin atıcılar, daireden dışarı sâdır aşıkların sahibi oluyor. Dışarı çıkaramama yahut ıska mürur yerinde ise baziçe sırası değişik oyuncuya geçiyor.
“BİZİM ESKİ ATALARIMIZIN, BABALARIMIZIN OYNADIĞI BAZIÇE”
Atalarından kalma oyunu Yozgat’ın Yenifakılı ilçesinde de sürdürmeye çalıştıklarına aksan işleyen Gencekul Timur, şunları söyledi:
“Burada ihtilas oyunu oynanıyor. Bizim atalarımızın, babalarımızın oynadığı baziçe. Eskiden cenk taktiği olarak kullanıyorlarmış. Ondan sonradan cebe falanca icat olduktan sonradan bunu baziçe şekline çevirmişler. Bu, ayrımsız ayak topu takımı kabilinden, futbol maçı üzere iki takım şeklinde oynanıyor ve 9 zümre oynama şekli vardır. Bunu oynayan eşhas, bedeniyle, vücudunun her tarafı debi ettiği üzere spor yapmış oluyorlar. Kültürümüzü devam ettiriyoruz. Yani oynama şeklimizi devam ettiriyoruz. Bunlar, kemiklerden oluyor. Benzeri zamanda bezgi eşyası adına arabalara, evlere bezen adına dürü şeklinde birlikte üretim yapılıyor. Ayrımsız zamanda oyun şeklinde dahi oynanıyor yani.”
