Gaziantep’te yenileme çalışmalarının arkası sıra müzeye dönüştürülecek tarihi Sabun ve Pekmez Konak, kentin kültürel değerlerini geleceğe aktaracak.
Pekmezci ailesine ait Forma Şahinbey ilçesi Tışlaki Mahallesi’nde mevcut yıkı haldeki tarihi Sabun ve Pekmez Konak, kültürel değerleri geleceğe kaldırmak üzere Gaziantep Büyükşehir Belediyesine devredildi.
Büyükşehir Belediyesi Dulda, Uygulama ve Teftiş Bürosu (KUDEB) tarafından tahminî 1,5 sene süren yenileme çalışmalarının arkası sıra handaki nazik kazanlar, fırın ve testilerin bulunduğu bölümler bir bir ortaya çıkarıldı.
Ermiş Çelebi’nin makro hanlar ortada belirttiği ve asırlarca sabun ve pekmezin yapıldığı tarihi konak, müzeye dönüştürüldükten bilahare kentin lokal sabun ve pekmez kültürünü ati nesillere aktaracak.
KUDEB Başkanı Başkumandan Tasavvur Gürsel, AA muhabirine, hanı devraldıklarında yıkı tıpkısı halde olduğunu söyledi.
Kentte restore edilmedik eğlek bırakmayacaklarını, buranın bile restorasyonunun tamamlandığını dile getiren Gürsel, şöyle konuştu:
“Bu handa çok şanlı 2 esas konu var. Biri sabun, başkası pekmez. Yani Gaziantep’in geleneksel iki ögesi. Bugün imdi unutulmaya yüz tutmuş tıpkısı mutfak kültürü, gayr da hıfzıssıhha kültürümüzden yani köklerimizden gelen 2 konu. Burada ürünlerin hangi şartlarda kuşkusuz yapılacağı, nerelere dikkat edilmesi gerektiği, nişane çeşitleri, sabundan neler yapılabiliyor, pekmezden ne şire, hangi teknolojileri kullanarak ne ürünlere dönüştüğünü göreceğiz. Bunları yapabilme şansı, öğrenebilme şansı, eğitim başlıklarıyla dahi gençlere aktarabilme şansı edineceğiz. Bu vesileyle somut sıfır kültürel miras dediğimiz hususların yaşatılması gelecek nesillere aktarılması noktasında bu han haddinden fazla makro bir fariza algı.”
Handa üretimin derhâl bir lahzada değme aşamasının görüleceğini rapor eden Gürsel, şunları söyledi:
“Mevrut ürün burada öncelikle kaynatılıyor. Kaynatılması üzere büyük kazanlara gerekseme var ve bu kazanların tamamını bulduk ve bunlarının hepsinin orijinalini esirgeme ediyoruz. Kazanların kaynaması için madun kotta fırınlara gerekseme var, bunların birlikte hepsini in kotunda bulduk. 2 devasa fırın, 1 kesme tonoz taşlarından yapılmış bölüme eriştik, içerisini temizlediğimizde bir zamanlar atalarımızın yaptığı mekan ortaya çıkmış oldu. Kaynayan ürünü testilerde tutmak, güneşe takip etmek ve en son sabun üzere paketlemeden ilk açmak gerekiyor. Şire içinse testide galiba beş altı bekletilip kişi kıvamına ulaşıp çökelen kısmından ayrıştırıp paketlemeye geçiyor. Bu testilerin tamamına yakınına yapılan temizleme çalışmalarıyla eriştik. Biraz tanesinde bozulmalar vardı, konservasyon ve yenileme tekniklerine akla yatkın şekilde kendi kiliyle öz çamuruyla tekrardan yaparak testileri tamamladık. Bu testileri birlikte yeniden fırınları birlikte bulduğumuz yıpranmamış mekanlarla beraber esasen sonuna nereden nereye geldiğini haddinden fazla ferah gözlemleyebileceğimiz bire bir hanı ziyaretçilerimize açacağız.”
Tarihi yüzyıllar öncesine gidiyor
Gürsel, hanın tarihiyle ilişkin de araştırı yaptıklarını belirterek, “Elden Aksakal Çelebi’nin seyahatnamesinde Gaziantep’e geldiğinde bire bir çok handan bahsediyor ama bunlar içinde bazıları var ki ‘çokça sunturlu haddinden fazla eke hanlar’ diye sıraladığı hanlardan biri bura. Nedeniyle 300 yılını biliyoruz, 1700’lü yıllarda da var olan ayrımsız hanı görüyoruz.” diye niteleyerek konuştu.
Gaziantep’teki ayrıksı hanlardan farklı yerine bu hanın İpek Yolu aksında değil, tarihi ayrımsız mahallenin süresince üretim tesisi yerine kullanıldığını aktaran Gürsel, müzede, hanla ilgilendiren bilgilerin yer alacağını kaydetti.
Gürsel, yeniden hanı kentteki sair hanlardan ayıran yeryüzü önemli özelliklerinden birinin birlikte taşlarla mamul merdivenin iki sokağı birbirine bağladığını, bunun dahi yenileme çalışmalarıyla ahit yüzüne çıkarıldığını kaydetti.
Müzenin turizme kazandırılacağını rapor eden Gürsel, “Buraya mevrut ziyaretçiler, sabun ve pekmezin şüphesiz üretildiğini, hep çağcıl müzecilik teknolojileriyle görecek. Ziyaretçiler atölye kısmında öz sabununu, şiresini, cevizli sucuğunu pekmezini yapabilecek ve satın alabilecek. Haddinden Fazla cesim deneyimleme ve yetişek merkezi olacak.” dedi.
