Yozgat’ta, tarım alanlarının sulanması için oluşturulan baraj gölünde kestirmece 30 yıldır su ürünleri üretimi yapılıyor, birçok familya balıkçılık faaliyeti ile geçimlerini gerçekleştirme etmeye çalışıyor. Daraç dışına birlikte akarsu ürünlerinin gönderildiği Yozgat’ta balıkçılık yaparak geçimlini sağlayıcı Esenli köylüleri, Gelingüllü Barajı sularındaki pislik ile şuursuz sulama dolayısıyla balık ölümlerinin yaşanması ve balık tutamamaktan yakınıyor.

Yozgat’ın Gelingüllü Baraj havzası kenarında yer alan Esenli, 29 Küçük Ay 1972 tarihinde beldeye çevrildi, fakat 2013 yılında nüfusunun 2 bin kişinin altına düşmesi nedeniyle mekân unvanı kaldırıldı. Köyde yaşayanların tarım ve hayvancılık ile oylumlu konvansiyon kaynaklarından birisi de su ürünleri üretimi. Köy sınırları içerisinde meydan düz Gelingüllü Sulama Barajı’nda yaklaşık 30 yıldır balıkçılık yaparak geçimlerini temin edenler, serencam yıllarda kirlilik ve bilinçsiz sulamaya vabeste su seviyesinin çok düşmesi nedeniyle el eyyam yaşıyor. Sazan ve Sim balığı ile kerevit üretimi yaparak, bunu Avrupa ülkelerine ihraç fail köylüler, Sim ve kerevitin imdi baraj sularında bulunmadığını, sazan balığında ise istedikleri verimi alamadıklarını söylediler.

“BALIK TUTAMIYORUZ, BALIKÇILAR PERİŞAN”

Esenli ve Kasaba Köyleri Akarsu Ürünleri Kooperatifi’nin kurucuları beyninde kayran alan Akif Hazar, bünye aşamasında 47 balıkçının 20 tekne ile su ürünleri üretimi yapıp, geçimini realizasyon ederken, yıllar itibariyle balık azaldıkça balıkçı sayısının de azaldığını bildirdi. Üç yıl öncesine kadar nisan ve mayıs ayları içerisinde kestirmece 250 ton sim balığının tutulup, özellikle Fransa, Almanya, Hollanda, İtalya ve Yunanistan başlamak için bir nice Avrupa ülkesine ihraç edildiğini nâkil Akif Barış, “Maden ile uğraşıyoruz, sulamaya çokça akarsu bıraktıkları amacıyla su azaldı, otlar daha çok. Balık tutamıyoruz, balıkçılar çöp tenekesi. Olaylar ciddi. 10 kilogram 15 kilogram balığa balıkçılar tedrisat ediyor. Kayıkları görüyorsunuz, bütünü berbat. 47 balıkçı var, şu anda 10-15 kesim balıkçı fakat kaldı. Balık tutamıyorlar, tığ da konuk gideri amacıyla balık tutuyoruz, yoksa balık tuttuğumuzdan değil” diye niteleyerek konuştu.

“BİLİNÇSİZ AVLANMADAN DOLAYI BALA YETİŞMEDİ”

Esenli ve Yer Köyleri Su Ürünleri Kooperatif Başkanı Erhan Ünal bile 2019 yılından itibaren hizmet verdiklerini hatırlatarak, “Barajımızın kuruluşu kestirmece 30 almanak. 95 yılında yavru atıldı buraya, 95 yılından bu tarafa savmak yiyen âdem sayımız çokça. Balıkçılarımız savsaklamak yiyor, bunun ailelere ekmek yiyor, çocukları yiyor. Domuzuna ayrımsız periyot geçti amma ondan sonraları bilinçsiz avlanmadan ortalık yavru yetişmedi” dedi.

Baraj sularında geriden geriye avlanmayı önlediklerini, barajda uğrun balık avının olmadığını kaydeden Erhan Ünal, “Biz bunun pazarlamasını yapıyoruz. Tahminî 10 yıldır de üretimevi atıklarıyla savaşım ediyoruz, şeker hastalığı fabrikasının atıklarıyla mücadele ediyoruz. Bu atıklar bizim dilimizde nitrojen patlaması. Baraj altındaki pis akarsu patlama yapıyor bala balıklarımızı zehirliyor. Biz bunun mücadelesini vermeye çalıştık amma, veremiyoruz, gücümüz yetmiyor, anca tıpkısı imkanımız da namevcut. İl Müdürlüğümüz (Ekincilik ve Orman İl Müdürlüğü) aracılığıyla ilgileniyorlar. Temelli istida yazıyoruz, karşılığı geliyor, tığ onlara onlar bize, anca mücadeleler veriyoruz” dedi.

“GÜZEŞTE YIL HADDINDEN FAZLA YAVRUMUZ ÖLDÜ”

“Geçtiğimiz yıl haddinden fazla yavrumuz öldü” diyen Kooperatif Başkanı Erhan Ünal, “Hele üstelik sudak dediğimiz çocuk elan balaban bire bir çocuk, bu çokça öldü, bayağı benzeri kaybımız oldu. Bu seneye gelince dahi bu sene hava çokça hamam olduğundan normal balığımız bile kıyıya dayanabilen gelemedi. Kıyılarımız üstelik otlandı, it canlı gelemedi. Şu anne büyüklüğünde yedinci ayda sezonumuz açıldı. Yedinci aydan bugüne kadar elan 2 istavrit azmanı üstelik tamamlayamadık. Normalde bu sezonda henüz çok tutulması gerekiyordu. Yani kestirmece 10 titrem, 15 titrem 3 kamer içinde balığımız çıkması gerekiyordu, 2 titrem balığımız artık, şu anne kadar” diye niteleyerek konuştu.

“500 BİN BALA ATTIK BARAJIMIZA”

Kooperatif Başkanı Erhan Ünal, kestirmece 40 aktarılma evvel 500 bin yavrunun baraj sularına bırakıldığını belirterek, açıklamasını şöyle tamamladı:

“Iyi olsun İl Müdürümüz, İl Müdür Yardımcımız Faruk Anteplioğlu beylerin de yardımlarıyla, onların da katkıları oldu, kendilerine teşekkürname ediyorum; 500 bin çocuk attık barajımıza. İnşallah onları korumaya çalışacağız, hedefimiz o. 30 pasaj 28 modül balıkçım vardı, ruhsatlı tekneleriyle gelişigüzel ama şu anda balık çıkmadığından dünya 8 parça çalışır teknemiz kaldı, bütün tekneler yatıyor. Bazıları başka yerlerde hisse senedi aramaya başladı. Gümüş balığımız vardı. Bu sim balığı da işte nitrojen patlamasından hava, balaban bire bir hayvan olduğundan ölümler yaşadık, bire bir elan da yetişmedi. Mücadeleler veriyoruz, halen veriyoruz, balıkçılarla gelişigüzel. Az Buçuk düzen balıkçılar vardı, dışarıdan mevrut, onlar bile çokça zarar veriyordu. Bu yıl onlar bile gelmediler, balık çıkmadığından dünya, gelmediler çıksaydı gelirlerdi. Bizim de bunları her dolaşma anlamak gibi gücümüz da namevcut, kooperatif kendisine.”

“BU OTUN BU PİSLİĞİN BU KİRLİLİĞİN TEK SEBEBİ ŞEKER FABRİKASI, BAŞKA HİÇBİR SAHA DEĞİL”

Esenli Gelingüllü Barajı’nda su ürünleri üretimi yaparak geçimini gerçekleştirme eden Durak Nogay ise, Sorgun ilçesindeki şeker fabrikasının atılan ünitesinin çalışılmadığını, oradan mevrut kimyasallardan otların oluştuğunu anlattı. “Bu otların yüzünden birlikte tığ balıkçılık yapamıyoruz” diyen Nogay, “Daha Çok suyumuz bu şekilde görüyorsunuz. Yani suya girecek kenar kalmadı, temas yan esrar. Sabik iki dolaşma, sabik yıllar önceki sene de bu yüzden kıran üstelik barajda şişko ölümler oldu. Pandemi nedeniyle devletimiz buraya gelip yavru atamadı, bu yıl atabildi. Şimdi balık yetişecek, tığ tutacağız aradan iki sene geçecek. Amma bu otun bu pisliğin bu kirliliğin bir tane sebebi şeker fabrikası, apayrı tek meydan değil” dedi.

“TAKKADAK BARAJDAN BALIK TUTTUĞUMUZ DEVIR GEÇİMİMİZİ SAĞLIYORUZ”

Şu anda kemirmek amacıyla birlikte balığı el tuttuklarını nâkil Nogay, “Bak arkadaşımız tuttu gidiyor. Ihtimal de 500-600 metre apışlık çekti yemeden içmeden tıpkı balık çıkacak. Biz bundan aile geçiriyoruz, benim geçimim bura. Arazim emlakim tek şeyim namevcut. Hoppadak barajdan balık tuttuğumuz zaman geçimimizi sağlıyoruz” diyerek konuştu.

“GÜMÜŞ BALIĞIMIZ VARDI AVRUPA’YA GÖNDERİYORDUK BURADAN TONLARCA”

Gelingüllü baraj sularında yakışıklı sazan, pullu sazan ve levrek balığının bulunduğunu belirten Durak Nogay, elan sonra şunları anlattı:

“Bizim suyumuz karşıda kâin ağaçların dibine kadar yükseliyordu. Şu dakika barajımızda yüzdelik 15 civarında su bulunuyor. Bu susuzluğun sebebi da suyu şuursuz çekmek. Aşağıya suyu açıyorlar sulama gayeli, gidiyorlar. Bizim burada dahi doğal gaz patlaması zımnında balıklar ölüyor. Burada temsil şu dakika çokça suyumuz var. Güzeşte yıl bu okula yayan gidebiliyorduk. Buradan karşıya geçebiliyorduk, 80 santimetre falan ayrımsız akarsu kalmıştı. Üç senedir tığ buradan balık alamıyoruz. Sim balığımız vardı Avrupa’ya gönderiyorduk buradan tonlarca. Bu gümüş balığı bizim ayrımsız kurtuluşumuzdu. Münasebet? Cümle av yasağı giriyor sim balığı çıkıyordu. Ağı çektiğin ahit 15 ton geliyordu, o birlikte gür servet yapıyordu amma 3 senedir o üstelik yok oldu. Öyle bekliyoruz. Şimdi ego balığa çıkacağım, gideceğim. Ihtimal 1 balık belki 3 balık tutup geleceğim, ihtimal dahi tek tutamayacağım. Mazot parası cepten gidecek. Bu 3 aydır böyle sezonu açıldı, açılalı böyle. Güzeşte yıl tekrar az buçuk kurtarıyorduk, motorin parası, paketlemek parası kurtarıyordu ama bu sene hiçbir husus kurtarmıyor, işin gerçeği yani.”